(trích từ bài diễn thuyết của Jon Jandai)
Có một câu mà tôi luôn muốn nói với mọi người xung quanh. Đó là cuộc sống này thật dễ dàng. Trước kia tôi không nghĩ vậy. Khi còn ở Bangkok, cuộc sống của tôi thật khó khăn và phức tạp. Tôi sinh ra ở một làng quê nghèo Thái Lan. Khi còn nhỏ, mọi thứ thật vui vẻ và dễ dàng. Nhưng từ khi có Tivi, nhiều người đến làng tôi và nói "các anh thật nghèo, các anh cần phải theo đuổi thành công trong cuộc đời mình, các bạn cần tới thủ đô Bangkok để tìm kiếm thành công". Bỗng tôi cảm thấy thật tệ, tôi cảm thấy mình nghèo, tôi thấy mình cần phải tới Bangkok. Khi tới Bangkok, mọi thứ chẳng vui vẻ như tôi tưởng tượng. Bạn cần phải học, học rất nhiều và làm việc rất vất vả để theo đuổi thành công. Tôi phải làm việc rất vất vả - ít nhất 8 giờ mỗi ngày. Nhưng tôi chỉ ăn một bát mỳ mỗi bữa, hoặc một ít Tama, cơm chiên hoặc cái gì đó đại loại thế. Nơi tôi sống thì khá tệ, một căn phòng nhỏ ở chung với nhiều người và còn rất nóng.
Tôi bắt đầu hỏi nhiều câu hỏi: Khi tôi làm việc chăm chỉ, tại sao cuộc sống lại vẫn quá khó khăn? Nhất định có gì đó không đúng, tôi đã cố học và làm thật nhiều nhưng mọi thứ vẫn không đủ. Học đại học rất vất vả bởi vì nó rất chán. Khi tôi nhìn vào các môn học, các ngành học, hầu hết chúng đều là những kiến thức vô dụng. Chẳng có kiến thức nào ở đại học hữu ích với tôi. Nếu các bạn học để trở thành một kiến trúc sư hay kỹ sư, thì nghĩa là các bạn đang phá hoại nhiều hơn. Càng nhiều người làm việc này thì càng nhiều núi non bị phá. Một vùng đất tươi tốt ở Chao Praya Basin sẽ bị che phủ bởi bê tông cốt thép. Nếu ta học chuyên ngành về nông nghiệp, có nghĩa là chúng ta học cách sử dụng hóa chất, đầu độc đất và nước.
Tôi thấy mọi thứ quá phức tạp, quá vất vả, cuộc sống quá khó khăn. Thất vọng. Tôi bắt đầu suy nghĩ về việc tại sao tôi phải ở đây - ở thủ đô Bangkok này? Rồi tôi nghĩ về lúc mà tôi còn là một đứa trẻ, không ai làm việc 8 tiếng một ngày cả. Mọi người đều làm việc 2 tháng một năm - một tháng trồng lúa và một tháng thu hoạch. Còn lại là thời gian rảnh, 10 tháng thảnh thơi. Đó là lý do tại sao người Thái có rất nhiều lễ hội trong năm, bởi vì họ có rất nhiều thời gian rảnh. Ai cũng ngủ trưa. Và khi có nhiều thời gian, họ có thời gian dành cho chính mình, có thời gian để hiểu bản thân mình. Khi thực sự hiểu bản thân, họ có thể biết được họ thật sự muốn gì trong cuộc đời - họ muốn hạnh phúc, họ muốn yêu thương, muốn tận hưởng cuộc sống. Họ thể hiện qua cuộc sống - chạm khắc lên những con dao rất đẹp, họ đan những cái giỏ tuyệt vời. Nhưng bây giờ không ai làm nghề đó nữa. Ở đâu người ta cũng dùng đồ nhựa. Vì vậy tôi thấy có gì đó không ổn, tôi không thể tiếp tục sống theo cách mà tôi đang sống nữa.
Tôi bỏ đại học, trở về quê nhà.
Khi về quê nhà, tôi bắt đầu sống giống như khi tôi còn là đứa trẻ. Làm việc hai tháng mỗi năm và thu được 4 tấn gạo. Cả gia đình tôi 6 người ăn chưa tới nửa tấn mỗi năm. Tôi bán gạo lấy tiền và bắt đầu trồng một mảnh vườn nhỏ chưa tới nửa hecta. Với 15 phút mỗi ngày để chăm sóc khu vườn, tôi có hơn 30 loại rau quả. 6 người chúng tôi không thể ăn hết. Thế là chúng tôi đem số rau quả dư ra chợ bán. Ô! Cuộc sống bỗng trở nên thật dễ dàng. Tại sao trước kia mình lại phải sống ở Bangkok, 7 năm cật lực làm việc mà vẫn không đủ ăn? Còn ở đây, chỉ cần 2 tháng trong năm và 15 phút mỗi ngày, tôi có thể nuôi 6 miệng ăn. Thế là giải quyết được chuyện ăn uống.
Trước đó, tôi nghĩ những kẻ ngu ngốc như mình - những người chưa bao giờ đạt điểm cao ở trường thì không thể nào có được một ngôi nhà. Bởi vì luôn có nhiều người thông minh hơn tôi, luôn có những người đứng đầu trong mỗi môn học. Họ có một công việc tốt nhưng vẫn phải làm việc hơn 30 năm mới mua được căn nhà. Vậy thì tôi làm sao có nổi một căn nhà đây? Chẳng có chút hy vọng gì cho những người học hành dở dang như tôi. Nhưng sau đó, tôi bắt đầu tự xây nhà, rất dễ. Tôi dành 2 giờ mỗi ngày, từ 5 giờ sáng đến 7 giờ sáng. Và trong 3 tháng tôi đã có một ngôi nhà. Người thông minh nhất lớp tôi cũng mất 3 tháng để xây nhà, nhưng anh ta phải sống trong cảnh nợ nần 30 năm. Vậy so với cậu ấy, tôi có đến 29 năm và 9 tháng nhàn rỗi. Tôi chưa từng nghĩ mình sẽ xây một căn nhà dễ dàng như thế. Và thế là tôi tiếp tục xây, ít nhất là một căn nhà mỗi năm. Hiện tại tôi không có tiền nhưng lại có rất nhiều nhà. Bây giờ vấn đề của tôi là "tối nay mình sẽ ngủ ở nhà nào đây?". Nhà không phải là vấn đề, ai cũng có thể xây. Tại trường làng tôi, những đứa trẻ 13 tuổi xúm lại, tự nặn gạch và dựng nhà cùng nhau. Sau một tháng, chúng đã tự xây được một thư viện cho chính chúng. Nếu quý vị không tin thì hãy thử đi.
Hồi ở Bangkok, Tôi biết mình không đẹp trai. Nên để mình trông đẹp hơn, tôi dành dụm 1 tháng để mua chiếc quần jean. Rồi tự ngắm nhìn mình trong gương. Quay trái rồi quay phải. Tôi cũng chỉ là tôi không hơn không kém. Chiếc quần đắt nhất cũng không thể thay đổi cuộc đời tôi. Tôi bỗng thấy mình thật điên rồ, tại sao mình phải mua nó chứ? Dùng tiền dành dụm cả một tháng chỉ để mua 1 cái quần mà nó có thay đổi con người tôi đâu? Tại sao phải chạy theo xu hướng thời trang khi tôi không bao giờ theo kịp nó? Vậy thì đừng chạy theo nó nữa, cứ đứng tại chỗ thôi. Hãy dùng những gì bạn đang có. Thế là 20 năm rồi tôi chưa bao giờ mua quần áo, tất cả quần áo tôi đang mặc là người khác cho. Khi có ai đó đến thăm tôi và khi họ về, họ để lại cho tôi rất nhiều quần áo. Thế là tôi có cả đống quần áo. Và khi người ta thấy tôi mặc quần áo cũ hoặc rách, họ lại cho tôi nhiều quần áo hơn. Bây giờ vấn đề của tôi là tôi cần đem quần áo của mình cho người khác thường xuyên hơn. Thế là giải quyết được chuyện quần áo.
Nhưng vẫn còn điều cuối cùng, khi bị ốm tôi sẽ làm sao? Vì khi đó tôi không có tiền nên ban đầu tôi thật sự lo lắng. Thật ra bệnh tật là chuyện bình thường, nó không phải là một điều tệ. Bệnh tật nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta đã làm gì đó sai trong lối sống của mình. Khi bị bệnh, tôi quan sát xem mình đã làm gì sai. Tôi học cách sử dụng nguồn nước, cách vận dụng kiến thức cơ bản để trị bệnh cho chính mình.
Bây giờ tôi chẳng còn bị phụ thuộc vào thứ gì trong 4 thứ đó: thức ăn, nhà cửa, quần áo, thuốc men. Cuộc sống thật quá dễ dàng. Tôi tự do, tôi rảnh rỗi. Cảm giác không còn phải lo bất cứ điều gì nữa. Và khi bớt sợ hãi hơn, tôi có thể làm bất cứ điều gì tôi muốn trong đời. Khác với trước kia, khi sống trong lo sợ thiếu thốn, tôi không thể làm được chuyện gì cả.
Cách nghĩ như vậy khiến cuộc sống trở nên thật dễ dàng và nhẹ nhàng. Khác hẳn với cuộc sống tối tăm khi tôi còn ở Bangkok. Bây giờ chúng tôi đang xây dựng một nơi gọi là PunPun ở Chiang Mai. Mà mục đích chỉ là để thu hoạch và dự trữ hạt giống. Hạt giống là lương thực, lương thực là sự sống. Khi không tự chủ về lương thực, cuộc sống của bạn sẽ bị lệ thuộc vào người khác vì bạn không có thức ăn. Không có hạt giống sẽ không có tự do. Không tự do thì không có hạnh phúc. Do đó việc dự trữ hạt giống rất quan trọng.
"Cuộc sống vốn dĩ đơn giản. Nhưng chúng ta không còn biết làm thế nào để khiến nó đơn giản nữa. Chúng ta cứ luôn cố làm cho nó phức tạp hơn khi để bản thân bị lệ thuộc vào đồng tiền và xa rời những thứ nuôi sống ta - lương thực, nhà ở, quần áo và thuốc men. Tiền không nuôi sống bạn mà chỉ là trung gian để đổi lấy những thứ nuôi sống bạn mà thôi".
Bốn nhu cầu cơ bản: nhà cửa, quần áo, lương thực và thuốc men phải rẻ và dễ dàng tiếp cận đến tất cả mọi người. Nhưng quý vị làm cho 4 nhu cầu đó trở nên rắc rối và khó tiếp cận với nhiều người. Con chim mất 2 ngày để làm tổ, con chuột mất 1 đêm để đào hang. Vậy mà loài người thông minh vượt trội như chúng ta mất 30 năm để có một ngôi nhà. Và nhiều người còn không tin nổi là mình có thể sở hữu được 1 căn nhà trong đời. Điều đó thật sai lầm. Là không bình thường. Nên giờ đây, tôi cố gắng trở thành một người bình thường. Vậy mà người ta coi tôi là người lập dị. Họ gọi tôi là kẻ điên rồ. Nhưng tôi không quan tâm, đó không phải lỗi của tôi mà là của họ.
Bạn có quyền lựa chọn cách sống đơn giản hay phức tạp. Điều đó tùy thuộc vào các bạn mà thôi.
TEDx Talks - Life is easy. Why do we make it so hard? - Jon Jandai
Tôi không khuyên các bạn nên từ bỏ hay phải đi theo một lối sống nào cả. Nếu bạn tự tin rằng mình giỏi hơn 85% những người còn lại trong xã hội. Vậy thì cứ ở thành phố và vươn tới địa vị xã hội mà bạn mong muốn. Nhưng nếu không tự tin nằm trong top đầu, hãy cân nhắc cách sống của tác giả. Tự chủ được 4 nhu cầu cơ bản, khi đó bạn sẽ có thời gian và tâm trí thảnh thơi để nghiên cứu làm giàu sau. Bây giờ là thời đại Internet, chỉ với cái laptop bạn có thể tiếp cận tất cả mọi thứ. Không cần phải lao đầu lên thành mới có thể đổi đời. Cuối cùng bạn không nên nhầm lẫn, tiền bạc không thể nuôi sống ta. Nó chỉ là vật trung gian có thể trao đổi trược những thứ nuôi sống ta mà thôi.
